Corona
Is Corona werkelijk zo rampzalig als men ons doet geloven ?
Covid-19’: ongekend Corona-killervirus of vooral ongekende paniek?
Bron: Stefan Noordhoek
De wereld is al enige maanden in de ban van het Corona ‘killer-virus’. En de paniek lijkt nog steeds groot. De emotionele beelden staan nog op ons netvlies. Mensen die uit hun huizen werden gesleurd. Zieken, doden, overvolle ziekenhuizen, legerauto’s met doodskisten. En daarna: de ‘lockdown-strategie’ in veel westerse landen, met waarschijnlijk zeer verstrekkende consequenties voor de socio-economische situatie in de hele wereld. Mensen maken zich zorgen en vragen zich af of ze moeten wennen aan een nieuw soort samenleving. Met nieuwe regels. Nieuwe (minder) vrijheden.
Mensen zijn gestorven. Mensen werden ernstig ziek. Mensen zijn in paniek. De lens van de wereld zoomt in op menselijk leed dat soms even heel dichtbij lijkt te komen. Leed dat wellicht altijd onderdeel uitmaakt van het leven maar dat nu opeens een nieuwe naam krijgt: ‘Corona’.
Nu de paniek en hectiek vanuit Azië, via het Midden-Oosten, via Europa nu westwaarts naar Noord- en Zuid-Amerika wegtrekt, ontstaat in Europa langzamerhand een beeld aan de hand waarvan we een (tussen)balans kunnen opmaken.
Graag deel ik mijn kijk op deze situatie, waar mogelijk met onderbouwing en bronvermelding.
Veel alarmerende claims beheersen het debat en worden voor waar gehouden, maar is dat terecht?
Veel voorkomende claims zijn onder andere:
“Corona is ongekend, want dit is een nieuw virus en we hebben er geen vaccin tegen”
“Corona doodt een ongekend aantal mensen”
“Corona is veel dodelijker en besmettelijker dan Influenza”
“De aantallen Corona-slachtoffers vallen misschien mee, maar dat is alleen dankzij de lockdown maatregelen”
“Het gaat niet om het aantal doden, het gaat om het de IC-capaciteit”en luister naar de overheid en de experts. Iedereen die iets anders zegt is fake-news.
In de conclusie zal ik deze claims nog een keer tegen het licht houden en kijken of ze nog steeds overeind blijven. En afsluiten met mijn persoonlijke angst. En die angst is niet voor het virus.
Eerst maar eens de feiten.
Interessante feiten die iedereen zou mogen weten
- Totale sterfte in 28 Europese landen is niet ‘ongekend’ Er is veel discussie of corona dodelijker is dan de seizoensgriep. Als corona inderdaad zoveel dodelijker zou zijn, dan zouden we dit in de totale-sterfte cijfers van Europa moeten terug zien. Echter, als we naar de data kijken, dan zien we dat de huidige sterftecijfers niet ongekend zijn, en dat de totale sterfte in 2016/17 zelfs hoger piekte. De cijfers komen van EuroMOMO, een nonprofit organisatie die deze cijfers al jaren wekelijks verzamelt en publiceert.
- Per land, en zelfs per regio zijn de impact en de ernst van de situatie uiteenlopend. In de 28 (bij de EuroMOMO aangesloten) Europese landen verliepen de griepgolven de afgelopen jaren als golven van heftiger en zeer bescheiden gevolgen per land. Zo lijkt. Landen met een heftiger griepgolf zijn o.a. België, Frankrijk, Italië, Nederland, Spanje, UK (England). Een mild tot zeer mild griepseizoen lijkt het beeld te zijn voor landen als Oostenrijk, Denemarken, Estland, Finland, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Ierland, Luxemburg, Malta, Noorwegen, Portugal, Zweden en Schotland. Opvallend is Zweden dat een buitengewoon mild griepseizoen kent, ondanks dat er geen lockdown is ingesteld. Hierover later meer. In Nederland is er sprake van enkele ‘brandhaarden’ waar veel patiënten positief zijn getest op ‘Corona’ en waarbij enkele ziekenhuizen capaciteitsproblemen hadden.
- Kijken we naar de symptomen van het Coronavirus dan hebben we het over ‘respiratoire klachten’ zoals plotselinge en soms ernstige longontstekingen. Een beeld dat overigens voor een groot deel overeen komt met Influenza symptomen. Kijkend in Duitsland naar deze SARI (Schwerer Akuter Respiratorischer Infektionen) gevallen, is de griepgolf in Duitsland duidelijk over z’n hoogtepunt heen. Volgens de gegevens van het Robert Koch Institute (in de afgelopen periode eerder ‘alarmistisch’ dan ‘sceptisch’) lijkt de afgelopen griepgolf daarmee een zeer milde te zijn geweest. Met een gemiddeld aantal SARI gevallen onder jonge kinderen (0–4) en een gemiddeld aantal gevallen bij hoge leeftijden (80+). Het aantal SARI gevallen in het griepseizoen 2017/18 was bij alle leeftijdsgroepen boven 35 jaar aanmerkelijk hoger.
- Hoe dodelijk en hoe gevaarlijk is ‘Corona’ nu eigenlijk? Steeds meer cijfers komen beschikbaar. Maar veel van die cijfers zijn onvolledig, onbetrouwbaar en vaak in de tijd en over landen en instituten niet vergelijkbaar. De paar gevallen waarin er zo goed mogelijk een ‘eerlijk’ beeld kon worden vastgesteld geven experts een goed inzicht in de werkelijke besmettelijkheid en dodelijkheid van het nieuwe Coronavirus. Stanford Professor John P.A. Ioannidis publiceerde met z’n collega’s een belangrijk wetenschappelijk onderzoek met als conclusie, dat COVID-19 een virus is dat niet veel gevaarlijker is dan andere vroegere griepvirussen.
- De cijfers die het beeld bepalen zijn nog steeds aan verandering onderhevig. En om meerdere redenen waarschijnlijk nog onnauwkeurig of onjuist. Een belangrijke reden daarvoor is paniek, media-hype en onduidelijkheid. In bijna alle landen is er sprake van vertraging van registraties/administraties en de mogelijkheid van dubbeltelling, of ondertelling. De getallen van het RIVM/CBS zijn op z’n minst vrij onbetrouwbaar te noemen.
In het verloop van de ‘corona-crisis’ verwijst de media zeer zelden of nooit naar eerdere griepgolven. Elk vergelijk daarmee wordt afgedaan met ‘Corona is geen gewone griep!’. Zodra het RIVM echter — ik vermoed met terugwerkende kracht — opeens in één week 2.000 sterfgevallen bijtelt, kopt de Volkskrant (bijna triomfantelijk) “Dodental door coronavirus nu ruim boven sterftepiek griepgolf winter 2017–2018”, waarbij wordt gesuggereerd dat ‘het dodental door Corona’ (alle doden die we meerdere keren per dag gemeld krijgen) dus ‘ruim meer’ zou zijn dan die in de winter van 2017/18, namelijk zo’n 9.400. Los van of de letterlijke bewoordingen in het artikel nu nog net wél of net níet onjuist zijn, is de claim en de suggestie van de Volkskrant glashelder: maar wel pertinent en vrij kwalijk onjuist. En zo draagt de media elke dag bij aan extra angst en extra paniek.
Aan Corona gestorven of met Corona gestorven?
‘Corona-doden’ worden per land anders gedefinieerd, maar vaak als zodanig geteld als de overledene op het moment van overlijden (of daarna) positief op Corona test. Deze handelswijze is onjuist. In de epidemiologie mag je een doodsoorzaak pas als zodanig benoemen als deze ook een significante rol speelde in het overlijden. Onderzoek onder ca 2.000 ‘Corona-slachtoffers’ in Lombardije (IT) wees bijvoorbeeld uit dat van de slachtoffers ca 25% nog 1 andere medische conditie (die in potentie ook dodelijk is) had, 25% hadden er 2 en 50% hadden er 3 of meer. Daarbij was de gemiddelde leeftijd van deze slachtoffers ca. 79 jaar.
Welk deel van deze slachtoffers is daadwerkelijk dóór Corona en niet door diabetes, hartklachten, chronische longaandoeningen, hoge leeftijd of een van de andere vele griepvirussen gestorven?
De Coronatest heeft mogelijk een zeer hoog foutmarge, wijst recent wetenschappelijk onderzoek uit. De test zou mogelijk 80% false positives kunnen uitwijzen, oftewel, 4 van de 5 ‘u heeft Corona-uitslagen’ zouden ten onrechte kunnen zijn. De Coronatest die door het DZIF is gemaakt en over de hele wereld wordt verkocht, is dan ook in ongekend korte tijd ontwikkeld en zonder serieuze tests en controles (paniek) direct ingezet. En het blijkt in de praktijk ook, zie bijvoorbeeld deze positief geteste Duitse Corona-patient, die 100% zeker niet de nieuwe Corona-variant bleek te hebben, maar dus positief testte op een oude, reeds lang bij mensen circulerende, Corona variant.
Interessant is dat je zou verwachten dat de exponentiële groei van Corona-cases die we in real-time op ‘Worldometers’ kunnen meemaken, door een exponentiële groei in het percentage positieve tests zou zijn veroorzaakt. Niets is echter minder waar. Het percentage van positieve uitkomsten lijkt zich te stabiliseren rond de 10% van het totaal aantal afgenomen tests. Een percentage dat ongeveer gelijk is aan het percentage waarin Corona-virussen al sinds jaar en dag deel uitmaken van alle griep- of ademsweg virussen. Oftewel: de voornaamste of misschien wel enige reden dat er ‘exponentieel stijgende aantallen’ Corona-cases (namelijk positieve testuitslagen) zijn is dus omdat er exponentieel stijgende aantallen tests worden afgenomen.
De techniek waarop de Coronatest is gebaseerd, is die van (RT) PCR ofwel ‘Reverse Transcription Polymerase Chain Reaction’. De uitvinder van- en in 1993 Nobelprijswinnaar voor Chemistry mét deze techniek, Karry Mullis, heeft zelf al in 1996 expliciet aangegeven dat deze techniek ‘by it’s very nature’ ongeschikt is voor de kwantitatieve ‘Gold Standard’ bepalingen die ermee worden gedaan. Dit geldt niet alleen voor deze Corona-test, maar voor alle virus-tests die wereldwijd op de PCR techniek zijn gebaseerd en die zouden kunnen uitwijzen of een bepaald virus in een bepaalde mate in het lichaam aangetroffen zijn.
En financieel zijn er helaas incentives. Zo was de hoogte van de steun vanuit de EU, mede afhankelijk van de omvang van de ‘Corona crisis’ van een land. En is in de VS vanuit Medicare een standaard vergoeding van 13.000 USD voor ziekenhuizen beschikbaar voor een COVID-19 patiënt terwijl een COVID-19 patiënt aan de beademing ‘goed is’ voor 39.000 USD. Hoe vreselijk ook, dit beïnvloedt natuurlijk de attributie van de ziekte en overlijden.
Experts adviseren om elke, en ook deze griepgolf, gewoon ongestoord z’n gang te laten gaan om zo zo snel mogelijk groepsimmuniteit te bereiken.
Er zijn maar weinig slachtoffers, maar dat is dankzij de lockdowns. Is een veel gehoord argument. Maar is dat zo?
Los van de economische en maatschappelijke effecten is het maar zeer de vraag of lockdowns werken. Of dat ze mogelijk zelfs een negatief effect hebben op het aantal ziektegevallen en uiteindelijk de sterfte. Een normaal verloop van elke griepepidemie, elk jaar, is dat deze binnen ca 3–4 weken doorlopen is en dat er dus na 3–4 weken ‘groepsimmuniteit’ is bereikt.
Deze groepsimmuniteit is de enige daadwerkelijke bescherming die werkt.
En die we jaar-in, jaar-uit in ongeveer 3–4 opbouwen.
Elk jaar weer golft er een ‘griepepidemie’ over de wereld. Dan verspreiden de zich continu vernieuwende varianten van alle virussen (want zo werken ze) vanwege het winterseizoen (mensen zijn meer binnenshuis, andere temperatuur) en leert ons immuunsysteem de nieuwe virussen kennen en zich ertegen verdedigen.
En elk jaar sterven er mensen, vooral mensen met medische condities, een kwetsbare gezondheid. Dat werkt. Altijd. Soms is een griepgolf heftiger. Soms milder.
De argumentatie voor de ongekende en op deze schaal nog nooit eerder voorgekomen lockdowns is gelegen in de ‘flatten-the-curve strategie’: uit angst voor een mogelijke overbelasting van de medische/ICU capaciteit.
Experts op dit gebied geven aan dat lockdowns, if anything, vooral een verbreding van de epidemiecurve geven, oftewel een verlenging van de epidemie en dus een verlenging van de periode waarin kwetsbaren in de populatie geïnfecteerd kunnen worden. Tevens is er door het uitstel van de groepsimmuniteit een grotere kans op een 2e of 3e infectiegolf. Deze experts adviseren om elke, en ook deze griepgolf, gewoon ongestoord z’n gang te laten gaan en zo zo snel mogelijk groepsimmuniteit te bereiken.
En ouderen en kwetsbaren, zoals je eigenlijk elk seizoen zou moeten doen, liefst zoveel mogelijk beschermen tegen besmetting in deze periode van 3–4 weken.
Lockdown of geen lockdown. Het lijkt geen verschil te maken. Om te kijken of een lockdown verschil maakt zou je willen vergelijken tussen landen die wel en niet voor lockdowns kozen. Maar in alle paniek hebben bijna alle landen ‘lockdowns’ ingesteld. In enkele landen niet of zijn er goed geregistreerde verschillen. Deze landen zijn dus zeer interessant om naar te kijken.
Eerder noemden we al Zweden, dat geen lockdowns heeft ingesteld. Het verloop van de epidemie/griepgolf in Zweden verloopt in grote lijnen hetzelfde als in vergelijkbare landen zoals Denemarken, Finland en Noorwegen, waar wél lockdowns zijn ingesteld.
Corona-maatregelen zullen gigantische impact op de hele wereld hebben. Maar hoe groot is het ‘Corona-probleem’ eigenlijk vergeleken met andere gezondheidsproblemen?
Het is inmiddels evident dat de maatregelen die het Corona-gevaar moeten bestrijden, onze internationale samenleving in elk aspect op haar grondvesten zal laten schudden. Economisch, qua volksgezondheid, rechtsstatelijk en qua mogelijke gevolgen voor onze verandering van leefwijze, omgang met elkaar en fundamentele vrijheden die wellicht opeens minder fundamenteel lijken.
De impact zal daarmee gigantisch zijn. Dat zal het Corona-probleem op nationale of wereldschaal ook zeker wel gigantisch zijn. Laten we kijken.
Corona is maar een zeer kleine fractie van sterfte in Nederland
Aan COVID-19 stierven (volgens de getallen tot nu) ca 5.056 mensen. Stel, in dit seizoen zou de sterfte ‘aan Corona’ oplopen tot totaal 7.000. Dan nog is het een bijzonder gering aantal in vergelijk met andere doodsoorzaken. Kijk eens naar de volgende cijfers (uit 2017, dus best recent) en vraag je af welke ‘noodmaatregelen’ we nemen om deze sterfte tegen te gaan?
ca 9.000 mensen stierven in 2017/18 aan de griep niemand heeft het ook maar opgemerkt
ca 2.000 mensen sterven elk jaar aan zelfmoord
ca 3.000 mensen sterven elk jaar aan diabetes
ca 14.000 mensen sterven elk jaar aan dementie
ca 41.000 mensen sterven elk jaar aan hart en vaatziekten
ca 52.000 mensen sterven elk jaar aan kanker
Aan het COVID-19 griepseizoen stierven tot het moment van schrijven van dit artikel, wereldwijd ca 135.000 mensen. Het griepseizoen is al een belangrijk deel over de wereld van oost naar west gereisd dus zal na Noord en Zuid-Amerika z’n einde kennen. Maar stel: ‘Corona’ veroorzaakt in 2020 200.000 doden, hoe verhoudt dat zich tot de overige 10–100x ergere doodsoorzaken? Welke ‘noodtoestand’ kondigen we daarvoor af? Welke angst hebben we daarvoor?
- tussen 200.000 en 650.000 mensen sterven elk jaar aan de griep
- ca 400.000 mensen worden elk jaar vermoord
- ca 900.000 mensen stierven elk jaar aan AIDS
- ca 1.200.000 mensen sterven elk jaar aan TBC
- ca 6.500.000 mensen sterven elk jaar aan ademhalingsziekten
- ca 9.500.000 mensen sterven elk jaar aan kanker
- ca 18.000.000 sterven elk jaar aan hart- en vaatziekten
Wat voor conclusies kunnen we daaruit trekken?
Tijd voor een voorzichtige fact-check op enkele veel voorkomende claims.
- “Corona is ongekend, want dit is een nieuw virus en we hebben er geen vaccin tegen” Onjuist. Elke griep, elk jaar en ook deze griep met nieuwe Influenza- en nieuwe Corona-varianten doodt. Zo ook dit jaar.
- Alle virussen muteren contant. Zo werken ze. Dat is niet eng. En niet erg. Dus alle griepvirussen zijn elk griepseizoen ook weer ‘nieuw’. Dat geldt voor Coronavirussen, voor Influenzavirussen, voor Rhino-, Entero-, voor alle virussen. En tegen geen enkel nieuw virus bestaat er een vaccin. De griepprik biedt slechts bescherming tegen (meerdere) oude versies van diverse griepvirussen.
- Natuurlijk sterven er ook dit jaar weer mensen aan de griep. En daarbij zitten zeker ook de slachtoffers van deze nieuwe Corona-variant. De symptomen die worden geassocieerd met deze Coronavariant (atypische dubbele longontsteking) lijken mogelijke ernstiger dan de varianten die al jaren rondwaren. Mensen worden ziek. Ernstig ziek. En sterven. Tragisch op elke persoonlijke schaal. Maar de aantallen zijn — als je er objectief naar kijkt — allesbehalve ongewoon of alarmerend.
- “Corona doodt een ongekend aantal mensen” Onjuist: de totale sterfte in 2019/20 (inclusief Corona-virus) lijkt juist uiterst vergelijkbaar met voorgaande jaren.
We zagen al dat het lastig is om cijfers over ‘Corona-doden’ te beoordelen, tellen of vergelijken.
Daarom is het zinvol om te kijken naar de totale sterfte in landen. Als er veel extra mensen overlijden (zoals elk jaar in het winterseizoen) dan is dat terug te zien in de totale sterftecijfers. Als we naar die cijfers kijken is in sommige landen de sterfte hoger dan gemiddeld, in sommige landen zelfs (enigszins) hoger dan de sterfte in het seizoen 2017/18, maar in veel landen lijkt de sterfte ook significant lager dan gemiddeld en zeer veel lager dan in het seizoen 2017/18. In elk geval lijkt het aantal slachtoffers zeker niet ‘ongekend’ groot te zijn.
Als we kijken naar de totale non-issue die de ca 9.000 ‘griepdoden’ in Nederland in 2017/18 kennelijk waren, is er geen enkele rationele grond om in de huidige sterfte aanleiding te zien om de meest ingrijpende maatregelen ooit te nemen.
“De aantallen Corona-slachtoffers vallen misschien mee, maar dat is alleen dankzij de lockdown maatregelen” Onbewezen, onwaarschijnlijk: Normale griepgolven zijn in 3–4 weken voorbij. Daarna beschermt groepsimmuniteit de gehele populatie, inclusief de kwetsbaren. Lockdowns werken waarschijnlijk niet en mogelijk zelfs contraproductief. Angst voor ontoereikende IC-capaciteit bleek vaak onnodig. De werking van lockdowns vanuit de ‘flatten the curve’ strategie is alles behalve bewezen. De gegevens uit de weinige landen waarin pas na het bereiken van groepsimmuniteit (China) of zelfs helemaal geen (Zweden) lockdowns zijn genomen geven aanleiding om te concluderen dat landen zonder lockdown geen wezenlijk andere griepcurve doormaken dan andere landen.
Vertraging van de groepsimmuniteit door lockdowns is mogelijk zelfs negatief: veroorzaakt een langere blootstelling van de kwetsbaren aan het virus en opent de mogelijkheid dat de epidemie weer opnieuw de kop opsteekt. Daarnaast zijn de psychosomatische gevolgen van de lockdown voor ouderen en zieken nog niet eens gekwantificeerd, maar de isolatie en het afgesneden zijn van dierbaren zouden ook op het verloop van de ziekte invloed kunnen hebben.
“Het gaat niet om het aantal doden, het gaat om het de IC-capaciteit”
Stel dat alle mensen die niet op de IC’s terecht zouden kunnen, waardoor in Nederland in theorie nog eens 1.000 slachtoffers zouden vallen. Die optellend bij de ‘Corona-doden’ die reeds zijn geteld kom je tot de ordegrootte van het risico of belang. Deze ordegrootte is daarmee nog steeds buitengewoon vergelijkbaar met andere jaren.
IC-beademing verslechterde mogelijk conditie van IC-patiënten. Interessant om kennis te nemen van zeer recent onderzoek dat constateert dat veel van de overledenen op de IC’s (wellicht ook in Italië en NYC) mogelijk juist extra complicaties ontwikkelden als gevolg van de — goed bedoelde — behandeling inclusief beademing en medicatie. Naast de extra sterfte door behandeling ipv door de onderliggende conditie, veroorzaakte dit mogelijk ook het ‘Corona-typische’ de lange tijd dat patiënten op de IC-moesten blijven en maar niet beter werden, waardoor de IC’s veel langer dan normaal bezet bleven.
Daarbij, overbelaste IC’s zijn alles behalve uniek. Sterker nog, in veel landen is het elk jaar raak.
Het gebeurde in bijna alle VS staten, zoals gerapporteerd door TIME (Januari 2018), in het griepseizoen van 2017/18. Meerdere staten riepen toen ook een ‘noodtoestand’ uit en zetten in alle haast triage tenten op om grieppatiënten te behandelen.
De lockdowns hebben waarschijnlijk ongekende socio-economische gevolgen en daarmee ook voor de volksgezondheid, verlies van levensjaren en van kwaliteit van leven (poverty kills) in de komende jaren.
De gevolgen van de lockdowns lijken ongelofelijk veel groter te zijn dan de problemen die ze proberen te voorkomen. Tientallen miljoenen mensen zullen werkloos worden. Tientallen miljoenen (vooral kleinere) bedrijven zullen failliet gaan. De (ontwikkeling van) kwaliteit van leven van onze bevolkingen zal de komende jaren terugvallen, levensverwachting beïnvloed, levensjaren verloren. Poverty kills.
Paniek is een slechte raadgever. Evenals een populatie van ‘eensgezinde’ experts die onze overheden adviseert. Angst is de sterkste motivator. En paniek de slechtste raadgever. De media zoeken, vergroten en creëren deze angst en paniek en versterken de eenvormigheid van de beeld- en meningsvorming omtrent elke ‘crisis’.
Inmiddels is een samenleving ontstaan met een wetenschappelijke, politiek en media-context waarin slechts 1 visie toegestaan is, slechts 1 visie wordt omarmd en slechts 1 visie in oneindigheid in de hoofden van het publiek wordt geprent., waarin de objectieve waarheid niet meer geldt. Maar paniek, angst en opportunisme leidend is voor de keuzes die worden gemaakt.
En de media? Die blazen de angst maximaal aan. Onophoudelijk. Ongenuanceerd. Ongeïnteresseerd. En vaak ongefundeerd. En schijnbaar ongestoord door enig verantwoordelijkheidsgevoel over haar rol en de impact van haar handelen. Dát zou ons zorgen moeten baren.
Op welke basis mogen overheden en ‘big tech’ bedrijven voor ons bepalen wat ‘waar’ is en wat niet? Welke inhoudelijke expertise hebben overheden en big-tech bedrijven om die inschatting te maken?
Mensen mogen niet meer reizen, niet meer naar buiten, niet meer werken. In sommige landen is het leger gemobiliseerd om de openbare ruimte ‘te bewaken’. Overheden slaan de handen ineen met ‘big tech’ bedrijven om voor ons te bepalen wat waar is wat niet, welke expert op YouTube mag blijven, welke wordt getoond, welke niet. Welk Twitteraccount ‘nep nieuws’ verkondigt en welke ‘het juiste nieuws’. Overheden laten ‘patiënt-privacy even schieten’ vanwege de Grote Overweldigende Strijd tegen ‘het killer-virus’. Op welke basis mogen overheden en bedrijven voor ons bepalen wat ‘waar’ is en wat niet? Welke inhoudelijke expertise hebben overheden en big-tech bedrijven om die inschatting te maken? Wie geeft ze dat recht?
En dus worden burgers bang voor elkaar. Zien ze elkaar als potentieel risico in plaats van als mogelijke danspartner. Worden mensen bang voor de gewone dingen. Boos op de ander als hij of zij het in zijn hoofd haalt om met haar boodschappenwagentje te dicht langs te lopen, om te gaan fietsen, wandelen of — God betert — zomaar naar het strand te gaan.
Een wereld waarin we binnen no-time bang kunnen worden gemaakt voor elkaar — op basis van een fantoom — is niet een wereld waar we naartoe zouden moeten willen. Een wereld waarin maar één mening is toegestaan en alle andere meningen worden onderdrukt doet denken aan hele donkere hoofdstukken uit onze gemeenschappelijke geschiedenis. En is een wereld die niet meer vooruit beweegt, maar achteruit.
Een wereld die uit angst voor haar eigen woorden, haar eigen paniek en haar eigen blinde focus op tellertjes en ‘Brekend nieuws’ niet meer kan zien wat kwaal en wat het middel is. En zo de eigen economie en daarmee de grondslag voor het welzijn van haar eigen burgers zwaar beschadigt. Een wereld die mensen laat wennen aan een onmenselijk leven, waarin ‘social distancing’ de nieuwe norm zou zijn, waarin ouderen alleen sterven, waarin kankerpatiënten niet worden geholpen omdat lege IC-afdelingen wachten op rampspoed en waarin kinderen niet meer met elkaar mogen spelen en families elkaar maar niet meer moeten opzoeken.
Dat is de wereld die we met elkaar aan het maken zijn.
Helaas zonder enige reden.
Stefan Noordhoek, Bussum
vader van Stijn en Jip, vriend van Jasmin
broer, zoon, neef, collega, klant, opdrachtgever, vriend en buur
